เมลืองมลังช่างหล่องานทองเหลือง
“แรมชเล” เรื่อง ศรุต ทัพพเศวต ภาพ
“ช่างทำแบบ ไม่ต้องหล่อเป็น ช่างหล่อก็อาจจะทำแบบไม่ได้ แต่ทุกช่างในงานหล่อต้องเข้าใจศิลปะ” ฟังดูเหมือนว่าในงานหล่อทองเหลือง ศาสตร์และศิลป์ในงานประติมากรรมที่รวมทั้งปั้น แกะ และเททองที่ต้องเข้าในเรื่องไฟเรื่องวัตถุตั้งต้นนั้น ช่างทั้งหลายสาขาที่ร่วมกันสร้างงานหล่อสักชิ้นอาจต้องมี “จุดร่วม” อยู่หนึ่งเดียว ในห้องกระจกที่เรียงรายอยู่ด้วยงานหล่อทองเหลืองและโลหะอีกหลากหลายชนิด พระพุทธรูป เทพยดา สัตว์ประจำราศี หรืองานประติมากรรมลอยตัวยิบย่อยนั้นจะยิ่งเปล่งความงาม เมื่อคนตรงนี้พูดถึงมัน
แถบชานเมืองลพบุรี โรงหล่อทองเหลืองบ้านท่ากระยาง ลพบุรี คือต้นทางของงานช่างโบราณในสขาประติมากรรมที่ตกทอดการหล่อทองมากว่า 100 ปี เล่ากันว่า “ปู่ดำ” ช่างหล่อทองเหลืองพื้นบ้านแถบท่าโพธิ์ ในตัวเมืองคือคนแรก ๆ ที่ทำงานหล่ออยู่ในแถบถิ่นนี้ความงดงามและละเอียดอ่อนของงานหล่อทองเหลืองดึดดูดให้คุณยายฮวย พุ่มขจร สนใจฝึกหัดจากช่างสายงานของปู่ดำมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2498 มันตกทอดต่อเมื่อเรื่อย ๆ ถึงผู้คนในบ้านท่ากระยาง คุณยายฮวยได้ส่งต่อความรู้ความเจนจัดให้จนมาถึงรุ่นลูกสาวและลูกเขย คือบังอรและอุทัย เกื้อกระโทก บ้านท่ากระยางกลายเป็นแหล่งสร้างงานหล่อทองเหลืองเต็มรูปแบบ ตั้งแต่งานหล่อชิ้นเล็ก ๆ ไปจนถึงประติมากรรมกลางแจ้งชิ้นโตร่วม 30 เมตร โดยมีเช็ค-สุนทร เกื้อกระโทก บุตรชายที่คอยเป็นแรงสนับสนุนเหล่าช่างต่าง ๆ ผ่านการสื่อสารและจัดการให้ชุมชนช่างทองที่นี่มีระบบระเบียบและก้าวทันโลกที่หมุนไปของวันนี้
มากไปกว่านั้นคือที่นี่เต็มไปด้วยช่างหลากหลายแขนงที่ทุกคนต่างหันหน้าเข้าหาชิ้นงาน แยกย่อยไปตามความถนัด ที่สำคัญคือพวกเขายังชีพได้ด้วยสายตาและสองมือ แม้เทคโนโนโลยีจะเข้ามาทุ่นแรงในหลายขั้นตอน แต่ช่างปั้นช่างหล่อที่นี่กลับบอกว่า งานแบบอนุรักษ์นั้นท้าทายคนเป็นช่างมากกว่า ถ้ามือไม่ชำนาญ ตาไม่แม่นยำ หรือใจไม่นิ่งแล้ว งานที่ได้ออกมาก็น่าจะทุบพิพม์หรือหลอมใหม่จะดีกว่า ในสายงานหล่อ ช่างปั้นน่าจะเป็นคนแรกที่หันหน้าเข้าหางาน เขาปั้น ขูด แต่ง จนชิ้นงานต้นแบบได้สัดส่วน หากใหญ่นักก็แยกมันและหล่อแม่พิมพ์ด้วยขี้ผึ้ง ก่อนนำไปกรอกปูนทำพิพม์ ความช่ำชองในการแต่งพิมพ์ เก็บรายละเอียดวัดกันตั้งแต่ต้นทางตรงนี้
แม่พิมพ์ที่สมบูรณ์แล้วถูกส่งต่อให้ช่างเททองเหลือง พวกเขาชำนาญการดูสีไฟ เข้าใจวัตถุตั้งต้น ดูทองที่วิ่งลงไปในพิมพ์ให้เต็ม เรื่องราวของช่างลี้ลับไปถึงความเชื่อที่ถูกสั่งสม บางคนว่าช่างเททองจะไม่พูดคำว่าร้อนกันเลย พวกเขาเชื่อว่างานจะเสีย ทองเหลืองที่ต้มหลอมความร้อนสูงร่วม 4 ชั่วโมงเทถมจนเต็มพิมพ์ หลังเย็นสนิทจะถูกกะเทาะแบบ เพื่อเอางานหล่อออกมาแต่งผิวอีกซ้ำแล้วซ้ำเล่า ลมคม เซาะร่องให้ชัด ขัดจนเงางาม พระพุทธรูป สัตว์หิมพานต์ต่าง ๆ ไล่เลยไปถึงงานสร้างสรรค์ที่สะท้อนความเป็นลพบุรี ทั้งรูปปั้นสมเด็จพระนารายณ์มหาราช คอนสแตนตินฟอลคอน หรือลิงศาลที่ไล่เรียงบนพระกาฬ เหล่านี้เต็มแน่นอยู่ด้วยการเคี่ยวกรำจนชำนาญของช่างบ้านท่ากระยาง ชิ้นงานหล่อทองเหลืองต้องแสงไฟมลังเมลือง บางทีมันไม่ได้แค่ภาพงดงามตรงหน้า แตะยังสะท้อนและฉายชัดถึงหัวจิตหัวใจของเหล่าช่างที่ใช้สองมือสร้างสรรค์มันขึ้นมาอย่างแจ่มชัด
โรงหล่อทองเหลืองบ้านท่ากระยาง ลพบุรี
เลขที่ 168 หมู่ 1 ตำบลทะเลชุบศร อำเภอเมืองฯ จังหวัดลพบุรี
โทรศัพท์ 0 3642 1469 และ 08 1910 2026
เว็บไซต์ www.brassthai.com
เฟซบุ๊ก : โรงหล่อทองเหลืองบ้านท่ากระยาง ลพบุรี
