จอมทองในวันที่สวนและคลองแปรเปลี่ยน

 

ชตาทิพย์ อำพันทอง เรื่อง

ชื่นจิตต์ เจริญจิตต์ ภาพ

 

เขตจอมทองมากมายด้วยคลองหลายสายและวัดสวย ๆ ที่มีความสำคัญและน่าสนใจ ไม่เพียงเท่านี้ เขตจอมทองยังมีพื้นที่สีเขียวของสวนเก่าแก่ที่ยืนหยัดผ่านกาลเวลามาเนิ่นนาน ที่ใครหลายคนอาจจะยังไม่เคยรู้จักซ่อนเร้นอยู่ อย่างสวนลิ้นจี่โบราณ สวนมะพร้าว ซึ่งเป็นมรดกตกทอดจากบรรพบุรุษสู่ลูกหลานได้ทำมาหาเลี้ยงชีพด้วยการปลูกพืชทำสวนแบบผสมผสาน การสัญจรทางน้ำผ่านลำคลองสายต่าง ๆ ที่คนในพื้นที่บางส่วนยังคงเลือกใช้ สวนและคลองในแถบจอมทองจะมีเรื่องราวน่าสนใจขนาดไหน ตามไปรู้จักกัน

 

สวนสวยในเมืองกรุง

เราฝ่าความวุ่นวายของการจราจรบนถนนในกรุงเทพฯ ในครั้งนี้ เพื่อมองหาพื้นที่สีเขียวรอบกายที่สงบเงียบและเป็นธรรมชาติ แม้ว่าพื้นที่แห่งนี้อยู่จะในเขตจอมทอง กรุงเทพฯ แต่เมื่อผ่านซอกซอยเข้าไปถึงจุดหมายปลายทาง กลับทำให้รู้สึกว่าเรากำลังหลุดเข้าไปอีกแห่งที่อุดมสมบูรณ์ด้วยแมกไม้นานาพันธุ์ ร่มรื่นด้วยสวนแบบผสมผสานจนไม่อยากจะเชื่อว่าที่นี่คือกรุงเทพฯ

ภูมิใจการ์เด้น คือพื้นที่สวนผลไม้หลังบ้านที่เป็นมรดกตกทอดจากรุ่นสู่รุ่น ถูกเก็บรักษาไว้เป็นอย่างดี แล้วนำมาต่อยอด ตกแต่งสวนให้สวยงามเป็นร้านอาหารท่ามกลางร่มเงาสวน ส่วนพื้นที่ริมน้ำที่เคยเป็นศาลานั่งเล่นของครอบครัว ปรับเปลี่ยนพื้นที่เป็นคาเฟ่เก๋ริมน้ำ ออกแบบกลมกลืนกับธรรมชาติ และอนุรักษ์โครงสร้างสวนเดิมไว้ ต้นลิ้นจี่ที่ยืนหยัดผ่านกาลเวลาอายุนับร้อยปี และพืชพันธุ์โบร่ำโบราณจากรุ่นปู่ย่าตายายยังคงอยู่จวบจนปัจจุบัน ที่นี่จึงเป็นเสมือนสวนกึ่งพิพิธภัณฑ์มีชีวิตให้นักท่องเที่ยวได้ชมแมกไม้นานาชนิด

เราเดินตามพี่เอ๋ไปยังท้องร่องสวน เพื่อสัมผัสวิถีชีวิตของชาวสวนริมคลองบางขุนเทียน ลิ้นจี่ กล้วย มะม่วง มะนาว ส้มซ่า มะปราง ส้มโอ ชมพู่ ขนุน ขี้เหล็ก ตะลิงปลิง ชะพลู และทองหลาง รวมไปถึงไม้ผลไม้ใบนานาชนิดกระจายตัวอยู่ในสวน สลับกันออกใบและผลให้ได้กินกันทั้งปี วัตถุดิบหลายชนิดที่มีตามฤดูกาล เก็บมาปรุงแต่งเป็นเมนูต่าง ๆ อย่างตะลิงปลิง เราก็นำมาทำเมี่ยง ตะลิงปลิงที่ออกผลเยอะก็เก็บมาแช่อิ่ม ถือเป็นภูมิปัญญาในการถนอมอาหาร นอกจากนี้ ที่นี่ยังมีอาหารสูตรโบราณที่สืบทอดการทำจากรุ่นสู่รุ่นให้ได้ชิม เช่น แกงปูใบชะพลู มัสมั่นหมู แกงเนื้อ และไข่พะโล้

ณ ห้องรับแขกริมน้ำนาม Natura Garden Cafe น้องป๋อ-อันดามัน โชติศรีลือชา บุตรชายพี่เอ๋ สร้างสรรค์ศาลาริมน้ำและสวนบางส่วนให้เป็นคาเฟ่เก๋ ออกแบบกลมกลืนกับแมกไม้ที่มีเก่าก่อนภายในสวน

จะเลือกนั่งเล่นใต้ร่มเงาลิ้นจี่โบราณต้นใหญ่ หรือนั่งห้อยขาที่ศาลาริมน้ำชมวิถีชีวิตริมคลอง เดินถ่ายภาพสวย ๆ กับต้นไม้ในสวน จิบเครื่องดื่มเย็นชื่นใจชุ่มคออย่างตะลิงปลิงโซดา สำหรับสายหวานต้องไม่พลาดชิมเค้กตะลิงปลิงแสนอร่อย นอกจากนี้ ยังมีเค้กมะยงชิดที่หาชิมได้ตามฤดูกาล เค้กมะพร้าวอ่อนเนื้อนุ่มละมุนลิ้นจากมะพร้าวในสวนแถบคลองบางประทุน ช่วยเพิ่มมูลค่าทางการค้าให้กับพืชพันธุ์ในสวนย่านนี้

พิเศษในช่วงวันหยุดสุดสัปดาห์มีสินค้าจากชาวบ้านละแวกใกล้เคียงมาวางขาย เช่น ข้าวเหนียวหน้าสังขยา หน้ากุ้ง มะม่วงกวน ข้าวต้มมัดไส้กล้วย พลาดไม่ได้กับขนมใส่ไส้ฝีมือป้านึกชาวบ้านแถบคลองบางประทุน จะอร่อยขนาดไหนต้องมาลองชิม

 

บางประทุนกับวิถีชาวสวนริมคลอง

ย้อนกลับไปเมื่อหลายสิบปีก่อน เรือคือพาหนะหลักในการสัญจรแถบคลองบางประทุนและคลองใกล้เคียงอื่น ๆ คลองบางประทุนคือคลองสายเล็ก ๆ ที่เชื่อมต่อการเดินทางของชาวบ้านระหว่างคลองภาษีเจริญและคลองด่าน (คลองสนามชัย) ลำน้ำที่ไหลผ่านคลองเส้นนี้ในอดีตนอกจากจะเป็นเส้นทางสัญจรแล้ว สายน้ำในลำคลองยังช่วยหล่อเลี้ยงชีวิตของชาวสวน ตลอดจนเป็นเส้นทางลำเลียงและขนส่งผลิตผลจากสวนสู่โลกภายนอก ผู้คนในชุมชนแถบนี้ต่างได้ประโยชน์จากสายน้ำ ต่อมามีการตัดถนนขึ้นมาใหม่ เพิ่มความสะดวกสบายในการเดินทาง เมื่อความเจริญต่าง ๆ ได้โอบล้อมเข้ามา การสัญจรและการขนส่งทางน้ำรวมถึงวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมต่างก็ลดน้อยลง

ในวันนี้คลองบางประทุนยังทำหน้าที่เช่นเดิม วิถีชีวิตของชาวสวนยังพอมีให้เห็น เช่นเดียวกับอาชีพรับจ้างขึ้นมะพร้าวยังพอมีอยู่ แม้จะลดน้อยลงไปมาก

 

เช้าวันนี้เรามีนัดกับพี่หลิม-เศรษฐิณัณท์ สุขสิทธิ์ ริมท่าน้ำข้างวัดบางประทุนนอก เรือลำน้อยของพี่หลิมจะพาเราสำรวจคลองบางประทุนและคลองใกล้เคียง เรือล่องไปตามเส้นทางคลองบางประทุน ผ่านวัดแก้วไพฑูรย์ หรือวัดบางประทุนนอก โดยมีปลายทางเป็นสวนมะพร้าว แม้ในวันนี้พื้นที่ของสวนหลายแห่งจะลดลง แล้วแทนที่ด้วยหมู่บ้านขนาดใหญ่ แต่ก็ยังมีเรือกสวนปรากฏให้เห็นระหว่างทาง เรือจอดริมตลิ่งตรงสวนบ้านพี่โม่ง-สุคนธ์ ปาลสุทธิ์ ชาวสวนซึ่งเกิดและเติบโตบนพื้นที่สีเขียวแห่งนี้ สวนแบบยกร่อง มากมายด้วยมะพร้าวน้ำหอมพันธุ์ต้นเตี้ย แซมด้วยกล้วย มะนาว มะละกอ ชมพู่ มะม่วง ฯลฯ

เราเดินลัดเลาะเกาะติดพี่โม่งไปตามท้องร่องสวนที่มีมะพร้าวขึ้นเรียงรายอยู่ พี่โม่งจัดการพาดบันไดไม้ไผ่กับต้นมะพร้าวแล้วปีนป่ายขึ้นไปอย่างคล่องแคล่ว ใช้ตะขอชักมะพร้าวลงมาทั้งทะลาย เฉาะมะพร้าวแจกให้พวกเราดื่มดับกระหาย ช่วงแดดแรงกล้าเช่นนี้ น้ำมะพร้าวสด ๆ จากต้นช่วยคลายร้อนได้เป็นอย่างดี

มะพร้าวและผลิตผลภายในสวนจำนวนมากบางทีก็นำไปขาย บางครั้งก็มีคนมาซื้อไปจากสวน สำหรับพี่โม่งแล้ว สวนแห่งนี้ถือเป็นห้องทำงานที่สร้างความเพลิดเพลินใจในแต่ละวัน แม้ในวันนี้พื้นที่สีเขียวในแถบบางประทุนจะค่อย ๆ ลดน้อยลงเพราะความเจริญที่รายรอบค่อย ๆ โอบล้อมเข้ามา

บ่ายวันนี้เราล่องเรือไปตามคลองบางประทุน แล้วแยกเข้าไปในลำประโดงตรงข้ามบ้านลุงเปี๊ยก สักพักเสียงเครื่องเรือก็เงียบลงเพราะแก๊สหมด เรือลำน้อยค่อย ๆ ลอยไปตามสายน้ำไหลเอื่อย สองฟากฝั่งแถบนี้เขียวขจีร่มรื่นด้วยต้นไม้ที่ทอดตัวโค้งลงมาราวกับอุโมงค์ดูลึกลับน่าค้นหา พี่หลิมตั้งชื่อตรงนี้ว่า “ลิตเติลแอมะซอน” เรือส่งเราก่อนจะแยกไปเติมแก๊สที่ท่าน้ำบ้านลุงเปี๊ยก-สะเทื้อน นิ่มมา หนึ่งในผู้เชี่ยวชาญการทำขนมไทยแถบคลองบางประทุน วันนี้ลุงเปี๊ยกกำลังนั่งเจียนใบตองเพื่อเตรียมทำขนมใส่ไส้

ลุงเปี๊ยกเล่าว่า “สมัยก่อนลุงทำมาหลายอาชีพ ตั้งแต่ขับเรือรับจ้าง ทำสวน ช่วยทำขนมไทยตามวัด รับเหมาทำขนมขันหมาก พอมา 10 ปีให้หลังจึงหันมาทำขนมใส่ไส้จนถึงปัจจุบัน ส่งให้แม่ค้าขายที่ตลาดนัดวัดไทร”

คุยกันสักพักลุงเปี๊ยกก็หายเข้าไปในบ้าน เดินกลับมาพร้อมหม้อใส่ไส้ขนม ไส้ก้อนกลมกลึงขนาดพอคำกรุ่นกลิ่นควันเทียนโชยมา ปฏิเสธไม้ได้สำหรับคำเชื้อเชิญให้ลองชิมไส้ขนมที่หอมกรุ่นเนื้อมะพร้าวอ่อนนุ่มนวลไม่เหมือนใคร เรารู้สึกชุ่มชื่นหัวใจกับมิตรไมตรีของชาวบ้านริมคลองบางประทุนแห่งนี้

มะพร้าวอ่อนจากสวนในคลองบางประทุนคือวัตถุดิบสำคัญในการทำขนม เพื่อนร่วมทริปของเราเล่าว่าขนมใส่ไส้ส่วนใหญ่ที่เคยชิมใช้มะพร้าวทึนทึกเป็นส่วนผสม แต่ที่นี่ใช้มะพร้าวอ่อน รสชาติของไส้ขนมนุ่มละมุนลิ้น หอมกลิ่นควันเทียนเป็นเอกลักษณ์ เรารบกวนเวลาของลุงเปี๊ยกเพียงเท่านี้แล้วเอ่ยคำอำลา โดยไม่ลืมว่าพรุ่งนี้จะไปรับขนมใส่ไส้ฝีมือลุงเปี๊ยกจากร้านที่สั่งไว้มาลองชิมกัน

ล่องเรือไปกันต่อยังบ้านป้าหน่วน-มารยาท พจชนิกูล ที่รอบบ้านร่มรื่นด้วยต้นไม้ขนาดใหญ่ ป้าหน่วนเล่าให้ฟังว่า ตะลิงปลิงที่ออกจะเก็บมาแช่อิ่ม พร้อมอธิบายถึงวิธีการทำตะลิงปลิงแช่อิ่มทีละขั้นตอน ตะลิงปลิงที่ทำเสร็จแล้วนำไปขายบ้างแจกเพื่อนบ้านบ้าง

กล้วยหอมและกล้วยน้ำว้าในสวนรอบบ้านป้าหน่วนเก็บมาบ่มด้วยวิธีแบบโบราณ นำใบตองแห้งรองก้นโอ่ง แล้วนำกล้วยใส่ลงไป จากนั้นจุดธูปปักลงไปในโอ่ง แล้วปิดฝาโอ่งทิ้งไว้ 2 คืน กล้วยจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองกระดังงา ช่วยสร้างรายได้และคลายเหงาได้อีกทางหนึ่ง

เราเก็บความประทับใจในเรื่องราวของชาวบ้านในแถบคลองบางประทุนไว้เพียงเท่านี้

 

คู่มือนักเดินทาง

การเดินทาง

รถไฟฟ้า BTS สายสีเขียวเข้ม (สายสีลม) สนามกีฬาแห่งชาติ-บางหว้า ลงที่สถานีวุฒากาศ แล้วต่อรถสาธารณะ ค้นหารายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ www.bts.co.th

รถไฟ สามารถใช้บริการรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย ลงที่สถานีจอมทองซึ่งตั้งอยู่หลังวัดราชโอรสาราม ราชวรวิหาร ค้นหารายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ www.railway.co.th

 

ที่กิน

ร้านป้าอู๊ด สารพัดเมนูอาหารตามสั่งรสชาติดี ริมคลองฝั่งตรงข้าม หลังวัดบางประทุนนอก

ร้านพี่จิตร ก๋วยเตี๋ยวหมูต้มยำ บริเวณศาลาไม้ไผ่ที่เคยเป็นศูนย์เรียนรู้ชุมชนบางประทุน

สถานีความหวาน ร้านกาแฟเล็ก ๆ หลังวัดราชโอรสาราม ราชวรวิหาร ริมคลองด่าน สามารถนั่งชมรถไฟและเรือแล่นผ่านไปมาได้

ข้าวเหนียวมูนป้าณี ข้าวเหนียวมะม่วงรสละมุน อยู่ติดกับร้านสถานีความหวาน

 

ที่เที่ยว

นั่งเรือชมวิถีชีวิตสองฝั่งคลอง ท่องเที่ยวไปตามคลองต่าง ๆ เช่น คลองบางขุนเทียน คลองด่าน (คลองสนามชัย) คลองบางมด คลองภาษีเจริญ ฯลฯ สามารถใช้บริการเรือหางยาวรับจ้างได้ที่ท่าน้ำภายในสวนภูมิใจการ์เด้น

 

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม

ภูมิใจการ์เด้น เฟซบุ๊ก : poomjai garden ภูมิใจการ์เด้น โทรศัพท์ 08 5123 1386

เรือรับจ้างในคลองบางประทุน ติดต่อสอบถามพี่หลิม โทรศัพท์ 08 6883 7555