สถานีทำความสะอาด

นัท สุมนเตมีย์ เรื่องและภาพ

หลายครั้งหลายหนเราอาจจะเคยสงสัยว่า ทำไมปลาที่ปกติแหวกว่ายหากินแพลงก์ตอนอยู่ในท้องทะเลเปิด อย่างปลากระเบนราหู จึงมักจะแวะเวียนเข้ามาในบริเวณแนวปะการัง หรือตามยอดหินอยู่เสมอ ๆ เหตุผลสำคัญที่สุดที่ปลากลางน้ำขนาดใหญ่ เหล่านี้แวะเวียนเข้ามาเหนือกองหิน ก็คือเพื่อเข้ามาใช้บริการจากปลาในแนวปะการังหลากหลายชนิด ที่จะเข้ามาทำความสะอาดร่างกายด้วยการเก็บกินเนื้อเยื่อที่ตายแล้ว หรือปรสิตที่อยู่บนตัวของมัน ซึ่งในแต่ละพื้นที่เรามักจะพบปลาหลากหลายชนิดที่ทำหน้าที่ในการทำความสะอาดร่างกายนี้ 

ปลาที่เรามักพบบ่อยที่สุดก็คือปลาพยาบาล (Cleaner Warsse) ซึ่งมีลำตัวสีฟ้าอมน้ำเงินและมีแถบสีดำ ซึ่งจะทำหน้าที่ทำความสะอาดร่างกายให้กับปลาชนิดต่าง ๆ ในแนวปะการัง รวมไปถึงปลาขนาดใหญ่ที่แวะเวียนเข้ามา ณ ใจกลางน้ำด้วย แต่นอกเหนือจากปลาพยาบาลแล้ว ปลาในกลุ่มปลานกขุนทอง (Wrasse) หลาย ๆ ชนิดก็ทำหน้าที่ในการทำความสะอาดร่างกายเช่นกัน ดังเช่นในภาพนี้ ผมถ่ายภาพมาจากในบริเวณหินม่วง เราจะพบฝูงปลาเขียวพระอินทร์ (Moon Wrasse: Thalassoma lunare) ที่มีอยู่มากมายในบริเวณยอดกองหิน ซึ่งจะว่ายตรงรี่เข้ามาทำความสะอาดร่างกายให้ปลากระเบนราหู ในขณะที่ บางพื้นที่ อย่างเช่นในบริเวณหมู่เกาะโคโมโด ประเทศอินโดนีเซีย เรามักจะพบฝูงปลาผีเสื้อตัวเล็ก ๆ ว่ายเข้ามาทำความสะอาดให้กระเบนราหู ขณะที่ในแถบหมู่เกาะโซคอร์โร (Socorro) เม็กซิโก นั้น ฝูงปลาสินสมุทรที่มีชื่อว่า Clarion Angelfish จะว่ายเข้ามาทำความสะอาดร่างกายให้กระเบนราหู วิธีการในการทำความสะอาดร่างกายของเจ้ากระเบนราหูนั้น ส่วนใหญ่จะว่ายเข้ามาเหนือกองหินช้า ๆ ก่อนจะวนเวียนตีวงเป็นมุมกว้าง ๆ เพื่อรับปลาที่ทำความสะอาดร่างกายให้ไต่ขึ้นมาบนตัวของมัน และพาว่ายวนไปช้า ๆ เหนือกองหิน เหมือนยานอวกาศ หรือในบางครั้งพวกมันก็จะหยุดนิ่ง ๆ อยู่เหนือกองหิน เพื่อรอให้ฝูงปลานั้นว่ายเข้ามาหาและเก็บกินปรสิตบนลำตัวของมัน ในช่วงเวลาที่ปลากระเบนราหูทำความสะอาดร่างกาย จึงเป็นช่วงเวลาที่พวกมันค่อนข้างระแวดระวังภัยจากรอบ ๆ ตัวเป็นพิเศษ ถ้าหากเราหยุดอยู่นิ่ง ๆ ในบริเวณเหนือกองหิน มันก็จะนึกว่าเรามาจอดเพื่อให้ปลาทำความสะอาดร่างกาย เช่นเดียวกันกับมัน แต่ถ้าหากเรามีท่าทีคุกคาม หรือว่ายพุ่งตรงไปหา มันจะว่ายหนีออกไปยังทะเลลึกทันที และอาจจะใช้เวลานานนับชั่วโมงกว่าที่ปลาเหล่านั้นจะวนเวียนกลับมาอีกครั้ง